Czym jest choroba Alzheimera i choroba Parkinsona
Choroba Alzheimera i choroba Parkinsona to dwa najczęstsze neurodegeneracyjne schorzenia wieku podeszłego, które istotnie różnią się między sobą. Alzheimer charakteryzuje się postępującą utratą pamięci i funkcji poznawczych, podczas gdy Parkinson wywołuje głównie zaburzenia ruchowe, takie jak drżenie spoczynkowe i sztywność mięśni.
Przyczyny obu chorób nie są w pełni poznane. W przypadku Alzheimera kluczową rolę odgrywają złogi białka beta-amyloidu i tau w mózgu. Choroba Parkinsona wynika z degradacji neuronów produkujących dopaminę w części mózgu zwanej istotą czarną.
Obie choroby wpływają destrukcyjnie na układ nerwowy, prowadząc do nieodwracalnych zmian w strukturze i funkcjonowaniu mózgu. W Polsce choroba Alzheimera dotyka około 250-300 tysięcy osób, natomiast Parkinson występuje u około 80-100 tysięcy pacjentów. Wraz ze starzeniem się społeczeństwa liczba zachorowań systematycznie wzrasta.
Objawy i diagnostyka
Wczesne objawy choroby Alzheimera
Pierwsze symptomy Alzheimera często pozostają niezauważone przez otoczenie. Pacjenci doświadczają problemów z zapamiętywaniem nowych informacji, zapominają o niedawnych wydarzeniach i mają trudności z wykonywaniem codziennych czynności. Charakterystyczne są także zmiany nastroju i zachowania.
Charakterystyczne symptomy choroby Parkinsona
Główne objawy Parkinsona obejmują:
Drżenie spoczynkowe, szczególnie rąk
Sztywność mięśniową i spowolnienie ruchów
Zaburzenia równowagi i chodu
Zmniejszenie mimiki twarzy
Problemy z połykaniem i mową
Metody diagnostyczne
Diagnoza opiera się głównie na obserwacji klinicznej i wywiadzie z pacjentem. Wykorzystuje się także testy neuropsychologiczne, obrazowanie mózgu (MRI, PET) oraz badania laboratoryjne. Kluczowe jest wczesne zgłoszenie się do neurologa przy pierwszych niepokojących objawach, aby jak najszybciej wdrożyć odpowiednie leczenie spowalniające postęp choroby.
Leki dostępne w Polsce na chorobę Alzheimera
W Polsce dostępnych jest kilka grup leków przeznaczonych do leczenia choroby Alzheimera, które mogą spowolnić postęp objawów i poprawić jakość życia pacjentów.
Inhibitory acetylocholinoesterazy
Główną grupą leków są inhibitory acetylocholinoesterazy, które zwiększają poziom acetylocholiny w mózgu. Do tej grupy należą:
Donepezyl - najczęściej przepisywany, dostępny w tabletkach
Rivastigmina - dostępna w postaci tabletek i plastrów przezskórnych
Galantamina - w tabletkach o przedłużonym uvolnianiu
Memantyna
Memantyna działa poprzez blokowanie receptorów NMDA, chroniąc neurony przed nadmierną stymulacją glutaminianergiczną. Jest szczególnie skuteczna w umiarkowanym i ciężkim stadium choroby.
Refundacja i dostępność
Wszystkie wymienione leki są objęte refundacją NFZ po spełnieniu określonych kryteriów diagnostycznych. Dodatkowo dostępne są suplementy diety wspierające funkcje poznawcze, zawierające kwasy omega-3, witaminy z grupy B czy ekstrakt z miłorzębu dwuklapowego. Należy pamiętać, że farmakoterapia może spowolnić postęp choroby, ale nie jest w stanie jej wyleczyć ani całkowicie zatrzymać.
Preparaty stosowane w chorobie Parkinsona
Leczenie choroby Parkinsona opiera się na przywracaniu równowagi neurochemicznej w mózgu, głównie poprzez zwiększenie aktywności dopaminergicznej. W Polsce dostępnych jest szeroki wachlarz skutecznych leków.
Lewodopa z karbidopą
Złoty standard leczenia stanowi lewodopa w połączeniu z karbidopą. Lewodopa przekształca się w mózgu w dopaminę, natomiast karbidopa zapobiega jej przedwczesnej przemianie poza mózgiem, zwiększając skuteczność terapii.
Inne grupy leków
Agoniści receptorów dopaminowych (pramipeksol, ropinirol) naśladują działanie dopaminy i są często stosowane jako leki pierwszego wyboru u młodszych pacjentów. Inhibitory MAO-B (selegilina, rasagilina) oraz inhibitory COMT (entakapon) wydłużają działanie lewodopy.
Nowoczesne formy terapii
Dostępne są również:
Plastry z rotigotyną - zapewniają ciągłe dawkowanie
Tabletki o przedłużonym uvolnianiu
Leki dostępne bez recepty wspierające funkcje motoryczne
Wybór odpowiedniej terapii zależy od stadium choroby, wieku pacjenta i towarzyszących objawów.
Wsparcie niemедикamentозne i rehabilitacja
Fizjoterapia i ćwiczenia ruchowe
Regularna aktywność fizyczna odgrywa kluczową rolę w leczeniu chorób neurodegeneracyjnych. Fizjoterapia pomaga zachować sprawność ruchową, poprawia równowagę i zmniejsza ryzyko upadków. Specjaliści zalecają ćwiczenia dostosowane do możliwości pacjenta, uwzględniające postęp choroby.
Terapia zajęciowa
Terapia zajęciowa koncentruje się na utrzymaniu samodzielności w codziennych czynnościach. Terapeuci uczą pacjentów technik radzenia sobie z trudnościami oraz adaptacji otoczenia do zmieniających się potrzeb.
Dieta i suplementacja
Właściwe odżywianie wspiera funkcje mózgu i spowalnia postęp choroby. W aptekach dostępne są specjalistyczne suplementy zawierające omega-3, witaminy z grupy B oraz antyoksydanty.
Wsparcie psychologiczne i produkty pomocnicze
Opieka psychologiczna jest niezbędna zarówno dla pacjentów, jak i ich rodzin. Produkty ortopedyczne, takie jak balkoniki, foteliki prysznicowe czy specjalne sztućce, znacznie ułatwiają codzienne funkcjonowanie i zwiększają bezpieczeństwo.
Profilaktyka i zdrowy tryb życia
Czynniki ryzyka, których można uniknąć
Choć predyspozycje genetyczne są nieuniknione, wiele czynników ryzyka można kontrolować. Do najważniejszych należą: palenie tytoniu, nadmierne spożycie alkoholu, chroniczny stres, izolacja społeczna oraz brak aktywności fizycznej. Unikanie urazów głowy i kontrola poziomu cholesterolu również odgrywają istotną rolę w profilaktyce.
Rola aktywności fizycznej i umysłowej
Regularne ćwiczenia fizyczne poprawiają przepływ krwi do mózgu i stymulują neuroplastyczność. Równie ważna jest aktywność umysłowa - czytanie, rozwiązywanie krzyżówek, nauka języków czy gra na instrumentach muzycznych. Te działania budują tzw. rezerwę poznawczą mózgu.
Znaczenie diety śródziemnomorskiej
Dieta bogata w ryby, orzechy, oliwę z oliwek, warzywa i owoce dostarcza niezbędnych składników odżywczych dla mózgu. Badania potwierdzają, że taki sposób odżywiania może zmniejszyć ryzyko rozwoju chorób neurodegeneracyjnych nawet o 40%.
Kontrola chorób współistniejących i suplementacja profilaktyczna
Właściwe leczenie cukrzycy, nadciśnienia tętniczego i zaburzeń lipidowych jest kluczowe dla zdrowia mózgu. W aptekach dostępne są suplementy profilaktyczne zawierające:
Kwasy omega-3 (EPA i DHA)
Koenzym Q10
Kurkuminę z piperynią
Witaminy z grupy B, szczególnie B12 i kwas foliowy
Witaminę D3
Przed rozpoczęciem suplementacji warto skonsultować się z farmaceutą lub lekarzem w celu doboru odpowiednich preparatów.
